N

 

ach den Plänen des Regierungsbaudirektors Brand von Februar 1960 wurde eine neue Gefallenen-Gedenkstätte vor der alten Schule, neben der Kirche, errichtet. Ein großes Kreuz aus Sandstein mit den Daten der beiden Weltkriege und dem Spruch „Unseren Gefallenen“ bildete den Mittelpunkt der Anlage. In einem größeren Umkreis sind die 28 Kreuze der Gefallenen Kameraden mit dem Geburts- und Todesjahr in lockerer Gruppierung aufgestellt. 

Am 18. September 1960 weihten die Bürger der Gemeinden Enkhausen und  Estinghausen die Gedächtnisstätte an der Kirche ein. Nach der Gedenkandacht in der St. Laurentiuskirche um 15:00 Uhr ging man geschlossen von dort zur Gedächtnisstätte, wo Herr Brand ein Gedenkbuch und ein Licht (Laterne) an Rektor Klauke übergab. Der Wortlaut seiner Ansprache lautete:

“Das Werk ist vollendet! Eine würdige Gedächtnisstätte für die Gefallenen unserer Gemeinden Enkhausen und Estinghausen ist geschaffen. Allen, die zur Planung und Gestaltung beigetragen haben, spreche ich in dieser Stunde der Weihe im Namen Aller tiefempfundenen Dank aus.

Diese Gedächtnisstätte soll den Angehörigen die Gewissheit geben, dass ihre lieben Toten, die ihnen durch ein grausames Geschick entrissen wurden, nicht vergessen sind.

Zu diesen Kreuzen können sie ihre Gedanken, ihre Schritte lenken, ein Zeichen des Gedenkens niederlegen und Zwiesprache mit ihren Lieben halten.

Uns aber gemahnen diese Kreuze an die Sehnsucht der Menschen nach einem die ganze Welt umspannenden Frieden, nach einer von gutem Willen getragenen Verständigung unter den Völkern, die den Kriegen, dem Sterben auf dem Schlachtfeld und den Ruinen ein Ende bereitet. Diese unsere Sehnsucht ist zugleich das Vermächtnis der Gefallenen; ihre Mahnung zu beherzigen, damit unsere Sehnsucht in Erfüllung geht, ist das Gebot auch dieser Weihestunde. Unsere Jugend trägt zu jedem Gedenkstein Kränze und Lichter der Erinnerung und der Liebe.“

 

Danach wurden beim Glockenschlag die Namen der Gefallenen der Gemeinden vorgelesen.

 

Gefallene des 1. Weltkrieges (1914-1918)

Engelbert Simon            1875 – 1918

Johannes Neveling         1888 – 1914

Franz Lübke                 1881 – 1916

August Brinkschulte      1894 – 1915

Johannes Kampmann      1893 – 1914

Anton Dahlmann           1875 – 1917

Wilhelm Meier              1898 – 1917

 

Gefallene des 2. Weltkrieges (1939-1945)

August Pötter               *29.07.1916 – †25.05.1940        Albert Bierhoff *15.11.1923 – †02.08.1943

August Kampmann        *16.01.1916 – †18.04.1942        Willy Meier      *18.05.1921 – †12.10.1943

Ferdinand Feldmann     *21.06.1912 – †02.11.1943        Paul Franke      *03.08.1914 – †28.09.1944

Johannes Schulte           *20.08.1913 – †1943(Rußland)  Ernst Junker     *26.06.1920 – †13.03.1944

Albert Feislachen          *10.05.1907 – †25.03.1944        Alfred Lampe    *22.06.1914 – †24.10.1944

Edmund  Heymer         *05.07.1923 – †26.12.1944        Ferdi Schulte    *25.11.1914 – †07.04.1944

Oskar Bernstein            *          1899 – †          1945      Franz Danne     *04.09.1926 – †12.01.1945

Norbert Simon               *22.12.1909 – †    .02.1945       Franz Pötter     *01.04.1918 – †10.03.1945

 

Willy Simon                 *05.01.1913 – gefallen in Rußland

August Wahle              *13.02.1919 – verm. seit 1943

Otto Lehmann               *13.10.1911 – verm. seit 08.1944

Franz Schulte               *03.11.1909 – verm. seit 1944

Alois Stübbecke            *          1912 – verm. seit 08.1945

 Leo Pipiorke                *01.11.1900 – verm. seit 1945

Ernst Obertrifter          *23.10.1909 – verm. seit 12.01.1945

Hugo Braukmann          *1913 – †1951 in Gefangenschaft

Die Bürgermeister Schulte und Funke nahmen dann die Gedenkstätte in ihre Obhut und legten einen Kranz nieder, während der Musikverein Hövel das Lied vom guten Kameraden spielte. Pfarrer Spielmann weihte dann die Gedenkstätte, begleitet vom Cäcilien-Chor Enkhausen mit dem Lied:

 „Unter den Kreuzen, unter den Hügeln,

Brüder, wie ihr so friedlich gereiht.

Manchmal nur schreiten mit rauschenden Flügeln

Engel vorüber im festlichen Kleid.

 

So wie ihr stürztet, so wie ihr sanket,

ruht ihr nun friedlich einander gesellt.

Blumen und Weinstock sich zärtlich dort ranket,

wo euch die schwerste der Stunden gefällt.

 

Unter den Wolken, unter den Winden,

Brüder, ihr tränktet die Erde mit Blut.

Doch eure Gräber noch wollen uns künden:

Heiligt das Leben – das Leben ist gut!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heute nimmt der Schützenverein Enkhausen an den Volkstrauertagen die Gefallenen-Ehrung vor. Es wird dazu nach der Gedenkmesse in einer Feierstunde ein Kranz niedergelegt. Auch zum Schützenfest und anderen besonderen Anlässen erfolgt an der Gedenkstätte eine Kranzniederlegung.

In der Taufkapelle der St. Laurentius-Kirche liegt ein Buch aus, in dem die Namen und der Todestag der Gefallenen der Gemeinde stehen. Es wird von Januar bis Dezember fortlaufend zum Todestag eines Gefallenen umgeblättert. Dieses Buch ist von der Enkhauser Chronistin Marianne Burke geschrieben worden.

 

Die Gefallenen-Gedächtnisstätte nach 1960,
rechts noch die alte Volksschule,
links im Hintergrund das Karolinum-Hospital

 
(nachzulesen im Buch: Heinemann, "Ehren-und Mahnmale in der Stadt Sundern", Sundern, November 2005)  

Das Buch will ich kaufen